Γράμμος, ανατολικά του Αλιάκμονα. Γι\' αυτόν τον τόπο έχουν γραφτεί πολλά, τα περισσότερα φυσικά από ανθρώπους που είτε έζησαν τα γεγονότα του 20ού αιώνα είτε τρίτους που θέλησαν να δώσουν το στίγμα των γεγονότων. Άλλοτε σαν πραγματικά ουδέτεροι παρατηρητές κι άλλοτε -το πιο συνηθισμένο- σαν στρατευμένοι ερευνητές, με στόχο την κυριαρχία της ιδεολογίας τους.

Σπάνια είδαμε ντόπιους να γράφουν και ταυτόχρονα να αποστασιοποιούνται από τα γεγονότα. Και δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς, με την συναισθηματική πίεση της καταστροφής, της εξορίας, του δράματος.

Προερχόμενος από μια οικογένεια που βαθιά πίσω στον χρόνο πατάει στα χωριά της Κορυτσάς από τον πατέρα μου και στον τουρκόφωνο Πόντο από την μητέρα μου, πάτησα και έζησα και στις δύο βάρκες του εμφυλίου. Όχι βέβαια κατά την διάρκειά του, αλλά λίγα χρόνια μετά.

Όργωσα κάθε δυνατή πηγή εδώ και χρόνια, μίλησα με δεκάδες ανθρώπους, από την δεκαετία του 1970 ακόμη, όταν γυρνούσαν από "μέσα". Ο στόχος του παρόντος βιβλίου είναι να δώσει το κλίμα, τα γεγονότα και το σήμερα των χωριών που εφάπτονται στην ανατολική όχθη του Γράμμου. Μέσα από αυτήν την μικρή τοπική ιστορία περνάει κυριολεκτικά η ιστορία των αγώνων του Ελληνισμού στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Ο Μακεδονικός Αγώνας, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Βορειοηπειρωτικός Αγώνας, το έπος του 1940 και ο εμφύλιος. Δεν φιλοδοξώ να δώσω στα τοπικά γεγονότα μεγαλύτερη ή διαφορετική αξία από αυτήν που τους ταιριάζει, θέλω όμως να δώσω νέα ντοκουμέντα, αποδείξεις, που δυστυχώς εξαφάνισε η μισαλλοδοξία και η μικρότητα ψυχής, τόσο των νικητών, όσο, κυρίως, των ηττημένων του Εμφυλίου. Η συμβολή ας πούμε του Καληβρυσιώτη Τραπεζίτη Βασιλείου Μαυρουδή στον Μακεδονικό αγώνα και στον Ελληνισμό της περιοχής, η διακήρυξη των συμπατριωτών μας για την Ελληνικότητα της περιοχής μας στα 1919 (Βιβλιοθήκη Κονγκρέσου των ΗΠΑ) και η λεπτομερής τεκμηρίωση ορισμένων πτυχών του Εμφυλίου είναι για μένα βάσανα ζωής.

Δεν διεκδικώ φυσικά δάφνες τεκμηρίωσης ούτε είμαι επαγγελματίας του χώρου της ιστορίας. Είναι το δεύτερο βιβλίο μου, και μοναδικό στόχο έχει τα παιδιά μας, τα παιδιά της τρίτης και τέταρτης σε λίγο μετεμφυλιακής γενιάς. Μαζί με τα άλλα που θα διαβάσουν, ας δουν κι αυτό το βιβλίο. Κυρίως μάλιστα τις παραπομπές στο διαδίκτυο, που τόσο αγαπάνε...

Και ας μην ξεχάσουν ποτέ την γη των προγόνων, την Καληβρύση, το Γιαννοχώρι, το Λειβαδοτόπι, το Μονόπυλο, την Σλήμνιτσα. Όλα τα παιδιά, όχι μόνο των χωριών μας φυσικά. Αλλά πιο πολύ απ\' όλα, τα παιδιά της Μελβούρνης, του Σικάγο, της Νέας Υόρκης, τα παιδιά που ακόμη υπάρχουν από μικτούς γάμους στην Τασκένδη του μακρινού Ουζμπεκιστάν και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες του ανέφικτα εφαρμοσθέντος σοσιαλισμού.

Και κλείνω με κάτι που από χρόνια με βασανίζει. Η διακήρυξη των Βορειοηπειρωτών, με τα σημερινά δεδομένα, δύσκολα θα περπατούσε στα μέσα επικοινωνίας. Άλλαξαν οι καιροί, ναι. Πολλοί από εμάς όμως οφείλουμε τον τρόπο ζωής μας, την ελευθερία λόγου και σκέψης, πάνω σ\' αυτές τις βάσεις της διακήρυξης. Ακόμη και αν, υποθετικά πάντα, δεν έχω αίμα ελληνικό μέσα μου, αυτό το αιώνιο δώρο της ελληνικής παιδείας δεν θα το γυρίσω ποτέ πίσω. Αυτής, ακόμη και της σημερινής ταλαίπωρης παιδείας.